نواحی بافت قالی تویسرکان

تویسرکان از شهرستان های استان همدان است؛ در شمال این شهر همدان ، در مشرق ملایر و در مغرب استان باختران و در جنوب آن شهرستان نهاوند قرار گرفته است. وجود فرش های بالنسبه مرغوب با نقوش و رنگ آمیزی های زیبا که بنا به اظهار صاحبان آن ها متجاوز از صد سال عمر دارند نشان از فرش بافی مطلوب و با ارزشی، حداقل در برخی روستاها یا ایلاتی که دارای خان و ارباب بوده اند، میدهد.

فرش بافی تویسرکان عمدتا روستایی است و بافندگان شهر بیشتر از مهاجران و عموما زن هستند و سطح فرش بافی در حد نازلی است. گره فرش از نوع ترکی است که با دست زده میشود. فرش های روستایی دارای اشکال ساده و ابتدایی میباشند، گره فرش های تویسرکان و روستاهای آن متقارن است. طرح فرش ها ساده است و با تصاویر پرندگان و گل ها و گیاهان کشیده میشود. این فرش درشت باف است و پرزی بلند دارد و با یک پود بافته میشود.

معروفترین نقشه ی تویسرکان به نام آصادوقی (آقا صادقی) بنا به اظهار اهالی از روستای ابودردا سرچشمه گرفته است و همچنین نقشه مالیچه (که به نام اژدر نیز نامیده میشود)و نقشه دارایی(که همان آصادوقی است)و نقشه زاغه که مربوط به دو روستای ابودردا و مالیچه و زاغه است که قالیبافی نسبتا خوبی دارند. فرش های تولیدی از دومتر تا 12 متر میباشند. و امروزه فرش های این ناحیه حداکثر 35 تا۴۰ گره تراکم دارد.

برخی از روستاهای مهم قالیبافی عبارتند از:

روستای بیرده (ابودردا) اشترمله، سیادره، پیرپازول، شهرستانه، گل زرد، تخته گلی، تخته سفید، باباکمال و یعقوب شاه میباشند.

رنگ مصرفی در این فرش ها صنعتی است، ولی گاهی در روستاها از رنگ گیاهی استفاده میشود. رنگ غالب در این فرش ها تند و غلیظ است. رنگ و بافت نهاوند و ملایر از جمله تسلط رنگ آبی تند و کم و بیش در فرش های تویسرکان نیز دیده میشود ولی کیفیت مواد به کار رفته در فرش های آن از بافته های ملایر و نهاوند نامرغوب تر بوده و هم چنین فرش های آن کوتاه تر و باریک تر از فرش های نهاوند بافته میشوند.

امروزه در تویسرکان و روستاهای اطراف آن قالیبافی رونق نسبی دارد. به طور کلی این قالیها به لحاظ شیوه ی بافت و انتخاب مواد اولیه به قالی های همدان شباهت دارند. بسیاری از قالی های موجود در بازار دارای دو پود است همان گونه که در سایر مراکز ایران رواج دارد. البته قالی های بافته شده در مرکز اصلی این ناحیه، این گونه اند، در حالی که قالیهای بافته شده در روستاهای اطراف، به طور کلی، تنها یک پود دارند. تار از جنس نخ پنبه، محکم و بسیار فشرده شده است و در پشت قالی، بافتی برجسته به وجود آمده است. ویژگی دیگر این قالیها نهایت تنوع در طرحهای تزیینی به کار گرفته شده است و بین روستاهای مجاور رابطه هایی میان طرح ها می توان یافت و نام هایی چون اصادوقی، مالیچه، زاغه، اژدر (اژدها) دارند. در مجموع می توان گفت که طرح های تزیینی کلاسیک با ترنج مرکزی لوزی شکل به همراه ضمایم و به همراه لچکها کاربرد فراوانی داشته که معمولا به رنگ قرمز بر روی زمینه ی آبی بافته می شده است. لازم به ذکر است که در بازار تویسرکان، همچنین، قالیها، گلیم ها و کیسه هایی متعلق به گروه های مختلف عشایر عرضه میشود که در فصلهای گرم سال به منظور ییلاق به دامنه های الوند کوچ می کنند. قبیله ی پرجمعیتی که هنگام زمستان در مجاورت اندیمشک سکنی میگزیند، ترکاشوند نام دارد که به گویش لری صحبت می کنند و دارای چندین تیرهاند مانند علی مرشدی، علیجانی، سلیمانی، رحمتی زنان عشایر علاوه بر قالی و گلیم با طرح های خاص، در بافتن گیوه مهارت دارند.