گبه پرزهای بلند دارد و در بافت آن شمار پود بیشتری به کار می‌رود که تأثیر چشمگیری بر نرمی گبه می‌گذارد. تعداد پود برخی از گبه‌ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتی‌متر هم می‌رسد.

وزن گبه به‌طور متوسط در هر متر مربع ۳ کیلوگرم می‌باشد. ^[۲]

تاریخچه

به‌طور یقین نمی‌دانیم نام گبه از کجا آمده‌است. فرش شناسان امروز برای یافتن ریشه این کلمه مسیر پر پیچ و خمی را پیموده‌اند. در مواقعی آن را در کنار واژه قبیح گذاشته وگاه به کلمه «گایر» ربط داده‌اند که اولی به معنای زشت و معمولی و دومی به معنای حفاظ است. اما امروز در لغت به معنای ضخیم و زمخت است و نوعی فرش است که دارای خوابی بلند و به صورت درشت بافت است. در ابتدا نیز به عنوان زیراندازی بافته شده که مانع نفوذ سرمای زمین می‌شده است.^[۳] .^[۴]

طرح‌های گبه

در اوایل گبه‌ها ساده و بدون نقش بافته می‌شدند. بافندگان اغلب از محیط و طبیعت اطراف الهام می‌گرفتند و طرح‌های ذهنی خود را روی گبه‌ها به کار می‌گرفتند. چون بافنده آن را برای نیاز و مصرف شخصی خود تولید می‌کرده در بافت آن از ایده‌های ذهنی اش بهره می‌گرفته و گاهی آرزوهایش را بر روی گبه به نمایش می‌گذاشته است. مانند نقش چادر که شاید به معنای داشتن سرپناهی ثابت بوده یا نقش انسان به عنوان خانواده و نقش‌های دیگری که هر یک نماد خاص خود را داشته‌است. گبه دستبافته‌ای با اصالت است و نقوشی که در بافت آن به کار رفته است آن را از سایر دستبافته‌ها متمایز می‌کند. اغلب طرح‌های گبه ملهم از طبیعت اطراف بافندگان و بر اساس ذهنیت آن‌ها بوده‌است. مهم‌ترین طرح‌های گبه به شرح زیر است:

طرح شیر

مهم‌ترین طرحی که در میان عشایر بافته شده نقش شیر می‌باشد که تنها نقش مشترک بین بافندگان مناطق مختلف بوده‌است.

طرح خشتی یا قابی شکل

این طرح از کابردی‌ترین نقش‌های گبه است و مورد علاقه بافندگان فارس و بختیاری بوده‌است. اساس آن شامل طرح‌هایی با قاب‌های منظم می‌باشد که هر یک از قاب‌ها به صورت جداگانه طرحی هماهنگ با قاب‌های دیگر دارد. نقوش به کار رفته در قاب‌ها عبارتند از :طرح‌های هندسی، طرح درخت گل و مرغ، خاتم کاری و نقش‌های ستاره‌ای که قاب‌ها را زینت بخشیده‌است.

طرح حوض گبه

این نقش شامل ترنجی در وسط است که گلی را نشان می‌دهد که از اطراف آن گل‌ها و غنچه‌هایی دیگر گسترش یافته‌است.

طرح گل گبه

به نقش گل رز در گبه طرح گل گبه می‌گویند.

طرح ایلاتی

این طرح برگرفته از طبیعت اطراف عشایر است و کاملاً ذهنی است و بیشتر در میان قاب‌های لوزی، دایره، مربع، مستطیل و بیضی قرار می‌گیرد که هر یک از آن‌ها با طرح‌های با اصالت ایرانی مزین شده‌اند.

طرح درخت

درخت در زندگی آدمیان جایگاه مهمی داشته‌است که در این میان درخت سرو که نماد شادی و بید مجنون که نماد غم و اندوه بوده‌است بیشترین کاربرد را داشته‌است.

طرح راه راه

این طرح به گونه‌های متفاوت توسط بافندگان به کار می‌رود. جهت این راه‌ها اغلب به صورت عمودی و اریب است و گاهی نیز از جهت افقی استفاده می‌کنند.

طرح خانه در هم

در دل این نقش مفهومی عرفانی مورد نظر است. این خانه‌های در هم شده و یکنواخت تصویری انتزاعی از مراحل زندگی را نمایان می‌کند که آغاز آن از عالم هستی است و پایان آن به گوهر ذات و وجود منتهی می‌شود.

طرح کف ساده

این گبه‌ها سفره‌های بدون نقش را در برابر ذهن مجسم می‌نمایند. این بی نقشی خانه‌های محقر روستاییان و زمین بی محصول آن‌ها را نمایان می‌کند. نقش‌های دیگری نیز در گبه استفاده می‌شوند که عبارتند از: عنکبوت، لوزی لوزی، لوزی‌های سوار برهم، زیگ زاگ، چهار گوشه، محراب، حیوانات وانسان.^[۳][۴]

مقایسه گبه‌های قدیمی و جدید

گبه‌هایی که در قدیم بافته می‌شدند خود رنگ بوده‌اند، یعنی پشم گوسفندان را بدون تغییر رنگ به کار می‌گرفتند و شامل رنگ‌های سیاه، سفید و خاکستری می‌شد. اگر بافنده روز خوبی را سپری می‌کرد رنگ سفید را به کار می‌برد و اگر روز ناخوشایندی داشت رنگ سیاه در دستبافته اش نمودار می‌شد. به مرور زمان بافندگان از رنگ‌های گیاهی و طبیعی برای پشم هایشان استفاده کردند و نقوش ذهنی خود را با این پشم‌های رنگین ترکیب کردند. بعدها استقبال خوبی از این گبه‌ها به عمل آمد و برای سرعت بخشیدن به کار رنگ‌های شیمیایی جایگزین رنگ‌های طبیعی شد و همچنین ماشین ریسندگی جای پشم ریسی دستی را گرفت. با از میان رفتن طرح‌های قدیمی و ذهنی طرح‌های جدید به میان آمد. اگرچه این طرح‌ها از اصالت طرح‌های گذشته تهی اند اما از زیبایی خاص خود برخوردار هستند. مدتی این گبه‌ها رونق خوبی در بازار داشتند، اما بنا به دلایلی به زودی از رونق افتادند.^[۳]

روش نگهداری گبه

به همان میزان که مراحل اولیه تولید گبه از اهمیت خاص خود برخوردار است، نگهداری آن نیز مستلزم دقت و توجه می‌باشد که این امر موجب افزایش ماندگاری و قیمت آن می‌شود. عوامل آسیب‌رسان شامل حشراتی مثل بید، موریانه، سوسک و موش می‌باشند که بدترین آن‌ها بید است. برای مقابله با بید روش‌هایی مانند استفاده از محلول شیمیایی خاص در هنگام شستشو، افشانه کردن پشت و روی گبه با حشره کش یا استفاده از نفتالین و تنباکو در انبار پیشنهاد می‌شود. باید از قرار دادن آن در محیط تیره و تاریک و مرطوب پرهیز کرد، همچنین نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار بگیرد، زیرا موجب پریدگی رنگ گبه می‌شود. بهتر است برای در امان ماندن آن از هر گونه رطوبت احتمالی از موکتی در زیر آن بهره گرفت و آن را در معرض هوا قرار بدهیم.^[۳]

از کجا گبه بخریم ؟

ENGLISH

Gabbeh or gabba (Persian: گبه) carpets are a traditional variety of Persian carpet. Gabbeh is known as gava in Kurdish and Luri and is also called khersak (خرسک) in Bakhtiari, literally meaning a “bear’s cub”. Traditionally a sleeping rug, a gabbeh is a hand-woven pile rug of coarse quality and medium size (90 x 150 cm, 3 by 5 ft, or larger) characterized by an abstract design that relies upon open fields of color and a playfulness with geometry. This type of rug is popular among the populations of the Zagros Mountains of Iran, including Kurdish, Luri and Qashqai people.^[۱] The gabbeh is usually crafted by women.^[۱]

Gabbeh carpets are much thicker and coarser than other Persian carpets; sometimes they can be as much as one inch or 2.5 cm in depth. In fact, they are more a variety of kilim than carpet. The word “gabbeh” comes from the Persian گبه, meaning raw, natural, uncut. This is a rough and primitive carpet.^[۲]

Gabbeh patterns are of a very basic kind with only a limited number of decorative, mostly rectangular objects resembling mainly animals. In gabbeh usually bright colors, such as yellow and red, are used. Although large fields of solid color are used in gabbeh designs, the color is variegated (the color varies throughout the rug, with the appearance of differently colored zones).

Gabbehs are made of natural, handspun wool yarn and all the colors are created with natural plant dye. Due to its relative ease of production (less precise pattern, small number of knots per square centimeter, etc.) a gabbeh is one of the less expensive varieties of Persian carpet.

In the 1980s, after the Iranian artist Parviz Tanavoli had experimented with vegetally dyed gabbehs, Gholamreza Zollanvari began producing the rugs in larger quantities, employing Qashgayi and Luri weavers. Increased

production by the Zollanvari family, including their introduction of new patterns, exerted considerable influence on European rug markets.^[۳]

Deutsch

Ein Gabbeh (persisch گبه Gabbe, lurisch und kurdisch gava, bachtiarisch khersak) ist ein traditioneller handgeknüpfter Perserteppich grober Knüpfung. Charakteristisch für ihn ist die Verwendung eines abstrakten Designs, meist großer Farbflächen und ein spielerischer Umgang mit geometrischen Figuren.^[۱]

Die vermutlich aus Lorestan stammenden Teppiche^[۲] werden heute von Stämmen wie Kaschgai, Luren, Bachtiaren, Kohkīlūyeh va Boyer Ahmadi, Mamassani, Chamse, Afscharen und nomadisierenden Arabern in der südwestlichen Provinz Fars hergestellt.^[۳]

Als Material wird vor allem Schafs- und Ziegenwolle verwendet, die ausschließlich mit natürlichen Farbstoffen gefärbt wird. Charakteristisch ist eine meist ausdrucksvolle, leuchtende Farbwahl. Die Knüpffäden werden aus zwei kräftigen Fäden zusammengedreht und sowohl mit dem persischen Senneh-Knoten als dem türkischen (Ghiordes)-Knoten verarbeitet. Die Knüpfdichte beträgt dabei meist weniger als 70.000 pro m². So entsteht insgesamt ein recht grob geknüpfter, weicher Teppich mit einem hohen Gebrauchswert.^[۳]

Ein Gabbeh diente ursprünglich ausschließlich dem Hausgebrauch. Er war für eine einzelne Person (meist eine Frau) vorgesehen.^[۱] Seit den 1980er Jahren nahm im Westen das Interesse an dieser Art Teppich enorm zu und entwickelte sich in den 1990ern zu einem regelrechten Boom. Weitere Produktionsländer sind inzwischen Indien, Afghanistan, China und die Türkei.

JAPAN

ギャッベ（ペルシア語: گبه‎）とは、ペルシャ語で目が粗くて毛足が長い絨毯を意味する。ギャベともいう。

イラン・イスラム共和国の南西部に位置するシラーズ州（英語版）を遊牧する部族カシュガイ（カシュカイ）族（en）、ルリ族（en）などによって織られる遊牧民の手織り絨毯の略称である。もともとは、山岳地帯を移動する彼らの生活の中で、羊の毛をざっくりと織ってふかふかに仕上げて、ベッドとして使うために織られてきた。イランのペルシャ絨毯の市場では、その粗くて重い形状から「ギャッベ（garbage＝ゴミ）」として日の目を見ない商品であったが、近年ギャッベの市場が拡大して品質も向上してきている。

素材とデザインについて

その素材は、遊牧生活を一緒に送る羊の毛を生活圏に自生する草や花、樹木などを染める草木染めによる。

ギャッベ絨毯の特徴である文様は、伝統的な遊牧民の文様を織り込まれることが多く「羊・ヤギ」などの動物文様や「生命の樹（Tree Of Life / トゥリー・オブ・ライフ）」と呼ばれる木の形を縦糸に対して一目一目結びながら文様を作っていく。地のデザインは、アブラッシュと呼ばれる染めムラを利用しながら、自然をモチーフにした色で自分たちの身の周りの自然の景色や出来事を絨毯に織り込んでいく。

Español

Las alfombras gabbeh (gabba en persa, gava en kurdo y ḵersak en lorí) son alfombras persas tejidas tradicionalmente por las mujeres de unas tribus nómadas del suroeste de Irán, en su mayoría las tribus kashgai de la provincia de Fars. Las tejen también las mujeres de otras tribus nómadas de los montes Zagros de esa misma región, como los kurdos, los luros y los bajtiari.^۱​ En persa el nombre significa: natural, en bruto, intacto, sin cortar.

Características

Las alfombras gabbeh tienen un máximo de 100.000 nudos por metro cuadrado, con una media ligeramente por debajo de los 70.000 nudos. Según las tribus, pueden utilizar tanto el nudo ghiordes como el senneh. La trama, la urdimbre y el terciopelo son de lana de oveja, hilada a mano.^۲​

Al ser tradicionalmente tejidas por pueblos nómadas, las alfombras gabbeh solían tener un tamaño entre pequeño y mediano (90 cm x 150 cm), para ser más cómodas de transportar. Hoy en día, los tejedores sedentarios disponen de telares fijos más grandes, para fabricar alfombras de mayor tamaño (hasta 300 cm x 400 cm) que se adapten a los interiores modernos de los países del primer mundo. Las alfombras gabbeh tienen un terciopelo más largo que las demás alfombras persas, y pueden tener hasta 3 cm de grosor.

Las lanas son teñidas con tintes naturales de colores vivos (aunque a veces tejen alfombras aprovechando los colores suaves de la lana natural sin teñir), reproduciendo los colores de los paisajes que las tejedoras nómadas atraviesan con su familia. Los motivos suelen ser escasos y muy simplificados, y plasman los acontecimientos destacados que viven las tejedoras y las personas de su entorno mientras elaboran sus alfombras. Son frecuentes las representaciones de animales, árboles, montañas y seres humanos muy esquematizados.

Las alfombras gabbeh gozan desde hace pocos años de una gran fama en el mundo occidental, por lo que las tejedoras han adaptado sus diseños al gusto europeo y norteamerícano, decantándose por alfombras lisas muy sobrias, casi sin dibujos, en las que priman los reflejos delicados de los tintes naturales.

El prestigio de las alfombras gabbeh ha llevado a que los tejedores de la India (alfombras indo gabbeh) y de China las imiten. Estas imitaciones pueden mezclar la lana y el algodón, y a veces son tejidas mecánicamente y teñidas con tintes químicos. Son también de menor grosor, de nudo menos denso y menos suaves al tacto. Esta merma de calidad se refleja en su precio más económico.

Historia

La primera referencia conocida sobre alfombras gabbeh remonta al siglo XVI. Se dice que proceden de la región de Lorestán, y que se extendieron hacia el norte entre las tribus kurdas y hacia el sur entre las tribus bajtiari de la región de Fars.

Exceptuando las alfombras tejidas por la tribu darrašūrī, del grupo de los bajtiari, las primeras gabbeh eran de pelo largo, con baja densidad de puntos, y de factura poco tensa. Cada alfombra era tejida por una sola mujer y se destinaba a uso doméstico, no para ser vendidas. Servían de colchón, y su flexibilidad permitía que se usaran también como mantas. Se usaban igualmente para las monturas en lugar de las sillas de montar. Al ser consideradas no aptas para la venta, existen pocos datos bibliográficos e históricos sobre estas alfombras: hasta finales del siglo XX, los coleccionistas y autores las despreciaban por su aspecto tribal y poco elaborado en comparación con las alfombras persas más conocidas.

A partir de los años 1980, fueron descubiertas por los vendedores y los coleccionistas europeos, seducidos por sus diseños minimalistas, sus formas geométricas básicas y sus fondos lisos, muy de acuerdo con los gustos modernos. La demanda occidental disparó la producción que se organizó a mayor escala entre pueblos sedentarios, y algunos pueblos bajtiari llegaron a abrir telares dedicados exclusivamente a la exportación. Se renovaron los diseños y los tejedores empezaron a innovar libremente para satisfacer los gustos de los compradores.

France

Le gabbeh est un type traditionnel de tapis persan. En persan, le mot signifie « brut », « naturel », « non coupé ».

Le gabbeh est un tapis de petite taille noué à la main quasiment exclusivement par des femmes de tribus nomades originaires d’Iran (Baloutches, Lors, etc.), du Turkestan et d’Afghanistan.

Ce type de tapis a un velours beaucoup plus épais que les autres tapis persans, parfois jusqu’à ۳ cm. La décoration est très basique et se limite à quelques motifs simples, des animaux fortement stylisés. Ces tapis ont généralement des couleurs vives comme le jaune et le rouge. Sa facilité de production (dessin moins précis, nombre de nœuds au dm^۲ assez faible) donne au gabbeh son bas prix en comparaison des autres tapis persans.

Italiano

I Gabbeh o gabba (in lingua persiana گبه) sono una tradizionale tipologia di tappeti persiani. Vengono chiamati gava in curdo e luri e anche khersak (in persiano خرسک) in bakhtiari, dal significato letterale di “cucciolo di orso”. Un gabbeh è un tappeto tessuto a mano di qualità grossolana e di dimensioni medie (90 x 150 cm. o più grande) caratterizzato da un disegno astratto che si basa su campi aperti di colore e una giocosità con geometria. Questo tipo di tappeto è popolare tra le popolazioni dei Monti Zagros in Iran, tra i gruppi etnici curdi, luri e Qashqai.^[۱] Il gabbeh è solitamente fatto da donne.^[۱]

I tappeti Gabbeh sono molto più spessi e ruvidi degli altri tappeti persiani; a volte possono essere spessi fino a 2,5 cm. In realtà, sono più un tipo di kilim piuttosto che un tappeto. La parola “gabbeh” deriva dal persiano گبه, che significa crudo, naturale, non tagliato. Questo è un tappeto ruvido e primitivo.^[۲]

I modelli Gabbeh sono molto semplici con un numero limitato di oggetti decorativi, per lo più rettangolari che ricordano principalmente animali. Nei gabbeh si usano solitamente colori vivaci, come il giallo e il rosso. Anche se vengono create grandi macchie di colore, le tinte sono variegate (il colore varia in tutto il tappeto, con zone di colori diversi).

I Gabbeh sono realizzatiti con filato naturale di lana lavorata a mano e tutti i colori sono creati con tinta naturale. A causa della relativa facilità di produzione (modello meno preciso, un piccolo numero di nodi per centimetro quadrato, ecc.) un gabbeh è una delle varietà meno costose di tappeto persiano.

Negli anni 1980, dopo che l’artista iraniano Parviz Tanavoli aveva sperimentato gabbeh realizzati con colori vegetali, Gholamreza Zollanvari iniziò a produrre i tappeti in grandi quantità, impiegando tessitori Qashgayi e Luri. L’aumento della produzione da parte della famiglia Zollanvari, compresa l’introduzione di nuovi modelli, esercitò una notevole influenza sui mercati europei del tappeto.^[۳]

Svenska

Gabbeh (persiska: گبه, kurdiska: gava) är en sorts nomadmatta från Petsien. Namnet betyder rå, naturlig, obeskuren på persiska. Mattorna handvävs och är oftast ungefär 90 gånger 150 centimeter stora och primitivt mönstrade. De är tjockare än de flesta andra persiska mattor, ibland kan de vara upp till 2,5 centimeter tjocka.^[۱][۲]

Mattorna tillverkas vanligtvis av Qashqai-nomader från Zagrosbergen i sydvästra Iran, men även av kurder och lurer från samma område.^[۱] De kännetecknas av en abstrakt design vilken bygger på öppna färgade fält och lefullhet med geometrin.^[۲] Mönstren är ofta enkla och har få dekorativa inslag, de vanligaste sådana är djurmotiv inom rektanglar.^[۱]

Gabbeh-mattor knyts av handspunnen ull, vilket används till både luggen och varpen. Mattorna har lång lugg, låg knuttäthet och många rader av väft mellan varje rad av knutar. Färgerna kan antingen härröra från ofärgad ull eller naturliga färgämnen utvunna ur växtmaterial.^[۱][۲]

Čeština

Gabbeh je ručně vázaný koberec vyráběný kočovnými kmeny etnické skupiny Kaškajů v íránské provincii Fárs.

Perský výraz gabbeh (v kurdštině gava, v baktirštině kersak) znamená surový nebo přírodní.

Způsob výroby

Příze na koberce spřádají ručně příslušnice kočovného kmene z vlny získané z ovcí rodinného stáda. Vlna se před zpracováním barví přírodními barvivy.

Ruční předení vlny na kobercové příze

Vázání gabbehů, které provádějí zpravidla ženy, je vysoce kvalifikovaná práce často označovaná jako umělecké řemeslo. Technika se značně liší od způsobu vázání jiných druhů koberců:

Do přenosného horizontálního rámu se napne osnova, kterou se před vlastním vázáním protáhnou útkové niti. Vazačky znají zpaměti požadovaný celkový vzor a bez formální předlohy vytváří (někdy improvizované) formy a barvy jednotlivých motivů. Tímto způsobem vznikají velmi svérázné vzory koberců.^[۱]

Gabbeh ze supermarketu (2020)

Vlastnosti koberců gabbeh

Typický gabbeh se vyrábí v rozměrech cca 1,5 × ۱ metr, zhotovení celého kusu trvá průměrně ۱۸ až ۲۵ hodin. Práce musí být však (z důvodů kočování) často přerušena, koberce proto nejsou vždy zcela symetrické a přesně vázané.^[۱]

Tradiční výrobky obsahují maximálně ۷۰ ۰۰۰ uzlů / m^۲ vázaných symetricky nebo asymetricky tak, že každý řádek je oddělen několika útkovými nitěmi. Vlas je obvykle asi 2 cm dlouhý. V 90. letech 20. století se experimentovalo také s mnohem jemnějšími výrobky (až ۳۰۰ ۰۰۰ uzlů / m^۲) s obchodními názvy Lorihaft, Amaleh, Kaškuli aj.^[۲] Na snímku vpravo je indický gabbeh se 160 000 uzly / m^۲ (v německém supermarketu za cca 250 €).

Ve vzorování byly původní drobné květinové motivy v té době většinou nahrazeny jednoduchými konturami zvířat nebo geometrických figur a kontrastní červenou, tmavomodrou nebo zelenou za dřívější pastelové barvy.

Z historie koberců gabbeh

První písemná zmínka o gabbeh pochází z poloviny 16. století. V amerických sbírkách se nachází několik exemplářů z 19. století, někteří odborníci však tvrdí, že se stejnou technikou začaly vyrábět koberce ve stepích Střední Asie brzy po zavedení chovu ovcí.

Výstava koberců gabbeh v muzeu města Šírázu (duben 2018)

Tradiční gabbehy se vyráběly pro vlastní potřebu. Koberce s měkkým, dlouhým vlasem jsou vhodné hlavně jako lehátka a deky. V 80. letech 20. století přišel způsob vzorování (jednoduše tvarované motivy, přirozené barvy) do módy v západní Evropě a v USA. Brzy se výroba zaměřila na vývoz (především do Německa a Itálie) a v 21. století vyrábějí kočovníci téměř všechny koberce na zakázku a s ohledem na vkus odběratelů v západních zemích.^[۳]

Na začátku 21. století se rapidně zvýšily ceny gabbehů. Výrobci nestačili uspokojit poptávku, především proto, že chyběly kvalifikované vazačky. Levné napodobeniny na způsob gabbeh se začaly vyrábět v Nepálu, Pákistánu, Afghánistánu aj.^[۲] (Údaje o počtu vyrobených koberců nejsou publikovány.)

Např. v Indii se vyrábějí koberce s obchodním označením Indo-Gabbeh. Oproti originálním gabbehům mají tužší vlasový povrch a odlišné odstíny barev způsobené chemickými barvivy a strojní výrobou kobercové příze.^[۴] V evropském obchodě s koberci se nabízejí např. nejlevnější indické gabbehy za cenu od 40 € a dražší, pákistánské, do cca 2 200 €.^[۵]